Bu içeriğimizde, aftlar ile ilgili merak ettiğiniz tüm sorulara yanıt vereceğiz. İçeriğimizi bitirdikten sonra konuya tam anlamıyla hakim olacaksınız. Bu sayede aklınızdaki soru işaretleri de gitmiş olacak. Dilerseniz, daha fazla vakit kaybetmeden başlayalım!
Aft nedir?
Aft; ağız içinde dil, yanak, diş eti ve damak gibi hassas bölgelerde görülen bir yara türüdür. En sık karşılaşılan ağız hastalıklarından biri olan aft, kişinin yemek yemesini ve herhangi bir şey içmesini acılı ve zor hale getirir. Ağızda çıkan bu yaranın boyutu değişik boyutlarda olabilmektedir. Toplumda görülme olasılığı %20’lerde olan bu yara, tedavi edilmediği takdirde kişinin hayat kalitesini etkileyebilmektedir.
Bu oral ülser, ağız içinde acı, kaşıntı ve yanmaya neden olmaktadır. Vitamin eksikliği, enfeksiyon, sert diş fırçalama, ağız bakımına dikkat etmeme, yanak ısırması, sıcak besin tüketiminden kaynaklı ağız içi yanma, diş teli gibi nedenlerden dolayı oluşmaktadır. Çoğunlukla düzensiz aralıklarla tekrarlayan ve kendi kendine birkaç günde iyileşip yok olan formu görülür. Genellikle tek tek çıksa da aynı anda başka bölgelerde de birden çok aft görülebilir. Nitekim ağızda aft veya boğazda aft gibi tiplerini görmek de mümkündür.
Çocuklarda ve bebeklerde aft
Çocuklarda ve bebeklerde görülen aft, anne ve babalar için endişe verici olabilmektedir. Özellikle de kış aylarında daha sık görülen grip, nezle gibi hastalıklar çocuklarda ve bebeklerde bağışıklığın düşmesine neden olabilmektedir. Bu da aft oluşumuna sebebiyet verebilir.
Bebeklerde ve çocuklarda aftöz ülser görülmesinin bir diğer nedeni de yetersiz beslenmedir. Bu durumda takviye edici, bağışıklık sistemini güçlendirici gıdaların tüketilmesi gerekir. Emmede güçlük, beslenmeye direnme, iştahsızlık, yemek yemeyi istememek, salya artışı, hafif ateş ve genel huzursuzluk durumu bebeklerde aft oluştuğuna dair belirtiler arasında sayılabilir.
3 haftaya kadar sürebilen hızlı gelişen, acılı lezyonlar olan aftlar bebeklerde ve çocuklarda huysuzluğa neden olacaktır. Eğer çocukların ağız mukozasında oluşan aft, görülemeyecek bir yerde oluştuysa ailelerin fark etmesi zaman alabilir. Ancak yukarıda bahsedilen belirtiler görülüyorsa ve ebeveynler aft oluşumundan şüpheleniyorsa mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
Hekim gözetiminde kullanılan pomadlar, antibakteriyel jeller aftöz ülser tedavisine yardımcı olmakta ve yaraların iyileşmesini hızlandırmaktadır. Bununla birlikte besin yetersizliğinden kaynaklanan aftlarda, yapılacak testler sonucu bebeğin ya da çocuğun takviye vitamin desteğine ihtiyacı olup olmadığı da belirlenir ve buna göre takviye tavsiye edilir.
Ayrıca bakın: Ağız Gargarası Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey
Aft çeşitleri nelerdir?
Bir aft iyileşirken bir diğerinin de ortaya çıktığı da gözlemlenebilir. Bunun nedeni, bu ağız yarasına neden olan durumun giderilememesi olsa da nedeni tam olarak bilinememektedir. Aftın oluşumunu tetikleyen ve seyrini kötüleştiren durumlar saptansa da neden ağızda çıktığı bilinmemektedir. Boyutları değişen aftlar, üç grupta incelenir:
1. Minör aft
En çok görülen oral ülser çeşididir. Bu tür orta ağrılıdır. Tek görülebildikleri gibi çok sayıda da görülebilir; ancak büyüklükleri 1 cm’den küçüktür. Minör aft, ekseriyetle 1-2 haftalık bir süre içerisinde iyileşir. Mukoza epitelinde iz bırakmadan iyileşen yüzeysel bir ülserdir.
2. Majör aft
Minör aftın aksine bu tür ülserin çapı 1 cm’den büyüktür. Bu tür ülserin rengi gri ve beyaz renktedir. Genellikle iki ya da altı hafta içinde yara izi bırakarak iyileşir. Orofarenks isimli, boğazın hemen arkasında bulunan boşlukta tıkanma, yutma zorluklarına yol açabileceğine de rastlanmıştır. Majör aft görülürken ateş ve halsizlik de buna bağlı olarak görülebilir.
3. Herpetiform aft
Grup halinde ya da çok sayıda görülen bu ülser türü, genellikle 1 ile 2 mm çapındadır. Nadiren görülen bir türdür. Yara izin bırakmadan 7 ila 30 gün içerisinde iyileşir. Çoğunlukla ileri yaşlarda ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca bakın: Dişlerde Renklenme Neden Olur?
Aft neden olur?
Aftın ortaya çıkmasına pek çok neden sebep olmaktadır. Neredeyse her 5 kişiden 1’inde görülen bu ülser türü, rekürran aftöz, yani tekrarlayan aftlardan oluşmaktadır. Tekrarlayan, ağrılı aftöz ülser, genellikle toplumda sosyoekonomik düzeyi yüksek kişilerde daha çok görülmektedir. Erkeklere kıyasla, kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Aft sebepleri arasında genetik yatkınlık da bulunmaktadır.
Bunun yanı sıra aft nedenleri olarak şunları sıralayabiliriz;
- Yanlış diş fırçalama teknikleri
- Premenstrüel dönem
- Travma
- Sirke, turşu gibi besinlerin yanı sıra tuzlu ve baharatlı yiyecekler tüketmek
- Ağız ve yanak ısırma
- Sistemik hastalıklar
- Stres ve kaygı bozuklukları
- İlaç kullanmak
- Ağız bakımına dikkat etmemek
- Sigara kullanımı
- Hormonal değişiklikler
- Çölyak hastalığı
- Behçet hastalığı
- Diş macunu içeriğinde bulunan Sodyum Lauryl Sülfat (Bu madde köpük artırıcıdır.)
- Folik asit, demir ve B12 gibi vitamin eksiklikleri
- Bağışıklık sisteminin zayıf olduğu hastalık dönemleri
Aft belirtileri nelerdir?
Ağız bölgesinde görülen aftın pek çok belirtisi vardır. Bu aftöz ülser ortaya çıkmadan önce yaranın çıkacağı bölgede karıncalanma ve sızlama hissiyatı belirir. Bunun yanı sıra dilde aft çıkabildiği gibi, yumuşak damakta ve ağız arkasında şiddetli ağrı ve yara da ortaya çıkabilir. Kenarları kırmızı renkte olan beyaz, gri veya sarı renkli yuvarlaklar afta işaret etmektedir.
Diğer belirtiler arasında da konuşurken, yutkunurken, yiyip içerken ya da bir şeyler çiğnerken ağızda hissedilen ve giderek daha da şiddetlenen ağrı gelir. Bu ağrı, kişinin günlük hayatını etkileyebilir ve hayat kalitesini düşürebilir. Aynı zamanda yaralar, ağzın dış kısmına kadar da yayılabilir.
Giderek şiddetlenen ilerlemiş aft vakalarında ise ateş, halsizlik, şişmiş lenf düğümleri ve yorgunluk gibi belirtiler gözlemlenebilir.
Aft nerelerde çıkar?
Aftöz ülser, halk arasında ağız yarası olarak da bilinen bir ülser türüdür. Yani ağız içinde ortaya çıkmaktadır. İlerleyen vakalarda ağzın dış kısmına dek yayıldığı da gözlemlenebilir. Ağız içinde ise iç yanak, yumuşak damak, dil, diş etleri ve dudakta görülmektedir. Çıktıkları yerde ağrıya sebep olan bu ülser türü, boğazı da etkileyebilmektedir.
Aft nasıl geçer?
Çoğunlukla herhangi bir tedavi uygulanmasa bile aftın kendi kendine geçebildiği gözlemlenmiştir. Ancak kişi, ağrıya dayanamıyorsa ve bu yara hayatını etkiliyorsa bir tedavi yöntemi arayacaktır. Hasta bir hekime başvurduğu takdirde ağrıyı kontrol altında tutmak, iyileşmeye hız kazandırmak ve tekrarları önlemek adına bir tedaviye başlanacaktır.
Aftöz ülserin derecesine bağlı olarak aft tedavisi de değişkenlik gösterir. Zira bu dereceye göre anestezik, antiseptik veya anti-inflamatuar topical tedaviler uzman diş hekimlerimiz tarafından uygulanır. İnatçı majör ülser vakalarında topikal tedavinin beklenen iyileşmeyi sağlayamaması durumunda tablet veya enjeksiyon formunda sistemik tedaviler düşünülebilir. Tedaviye başladıktan sonra aftın boyutunda küçülme ve ağrıda azalma hissedilir. Bu da tedavinin başarılı olduğuna işaret eder.
Ancak aftın sürekli tekrarlaması durumunda daha detaylı bir inceleme doktor tarafından istenebilir ve buna neden olan durum aranır. Eğer aftöz ülser hematolojik eksikliklerden kaynaklanıyorsa laboratuvar testi istenir.
Tam kan sayımı, folat ve B12 vitamini düzeyleri uzman hekim tarafından incelenir ve aftöz ülserin nedeni araştırılır. Eğer hastanın ihtiyacı varsa çinko sülfat, siyanokobalamin, B12 vitamini desteğine başlanır. Sistemik immünsüpresif ilaçlar da sürekli tekrarlayan ve şiddetli seyreden aftların tedavisinde kullanılabilir.
Bu tedavilerin yanı sıra şiddetli olmayan minör aftlarda kişi evde kendi basit tedavisini de uygulayabilir. Doğal yollarla ağrıyı geçirmek için su ve karbonat karışımı aftın üzerine sürülebilir. Bununla birlikte tuzlu su karışımıyla günde 3 kez gargara yapmak iyi gelecektir.
Afta ne iyi gelir?
Tahriş edici, asidik, baharatlı ve sıcak gıdalardan bir süre uzak durmak afta iyi gelecektir. Bunun yanı sıra bağışıklığı yükseltecek meyve ve sebzelerin tüketimi de aftöz ülserin tekrarlamasını önleyecektir. Her yemek yedikten sonra dişlerin fırçalanması ve ağız bakımının düzenli yapılması da aftın oluşma oranını ciddi oranda düşürecektir.
Sigara da afta neden olan unsurlar arasındadır. Afta yatkınlığı olanların sigarayı bırakması tavsiye edilir. Bununla birlikte yine afta yatkınlığı olanların sert kabuklu ve tahriş edici yiyeceklerden uzak durması önemlidir.
Bir kaşık sumak ve bir bardak suyun karıştırılarak gargara yapılması da aftöz ülsere iyi gelecektir. Sumak yaradaki enfeksiyonun azaltılmasına yardımcı olmakla birlikte ağız içinde bulunan virüslerin temizlenmesine de destek olacaktır. Afta iyi gelen bir diğer şey ise misvak kullanımıdır. Misvak kullanımının diş etinde ortaya çıkan yaralara iyi geldiği gözlemlenmiştir.
Ağız içinde kronik travmaya yol açabildiği gözlemlenen protez ve diş telleri de afta neden olabilmektedir. Bu durumla karşılaşan kişiler, nasıl önlem alabileceklerini belirlemek için hekimlerine danışmalıdır.
Aft hakkında sıkça sorulan sorular
Ağızdaki aft nasıl geçer?
Ağızdaki aft genellikle kendi kendine geçmektedir. Bununla birlikte tuzlu suyla gargara yapmak gibi yöntemler de geçmesini hızlandıracaktır. İhtiyaç duyulması durumunda besin takviyesi almak da aftın tekrarlamasını önleyecektir.
Aft ne zaman tehlikeli hale gelir?
Sürekli tekrarlayan, çağı büyük ve şiddetli seyreden aft tehlikelidir. Dudakta oluşan, yanağın iç tarafında ve dil üstünde çıkan oval yahut yuvarlak aftların tedavisi için mutlaka iyi bir diş kliniğine başvurulmalıdır. Bununla birlikte, sık aft oluşumu behçet hastalığına da işaret edebilir. Bu yüzden altta yatan neden de iyice araştırılmalıdır.
Tekrarlayan aft nedir?
Kızarık kenarlara sahip, kirli beyaz renkte, oval şekilli, keskin kenarlı, belirgin şekilli tipte ağız mukozasında görülen rekürran aftöz ülser olarak adlandırılan aftlar tekrarlayan aftlardır. Bir yıl içinde 3 veya daha fazla aft oluşumu gözlemlenirse bu tekrarlayan afttır.
Aft sıkılırsa ne olur?
Aftöz ülserin sıkılması ciddi acıya neden olmakla birlikte bulunan enfeksiyonu da arttırabilir. Enfeksiyonun artması da daha ciddi bir duruma sebebiyet verebilir.
Aft bulaşıcı mı?
Hayır, aftlar bulaşıcı değildir.
Aft için ilaç var mı?
Aftöz ülser tedavisinde kullanılan pek çok aft ilacı vardır. Genellikle kendiliğinden geçen bu yaralar için eğer gerekli görülürse lokal anestezik etkili topikal ilaçlar, antiseptik ilaçlar, antienflamatuar etkili ajanlar ve bağışıklık düzenleyici ilaçlar kullanılabilir.
Aft hangi vitamin eksikliğinden olur?
Demir, folik asit ve B12 vitamin eksikliği aft oluşumuna neden olabilmektedir.
