Ortodonti, diş ve çene hizalanmasındaki bozuklukların teşhis, önleme ve düzeltilmesi ile ilgilenen diş hekimliği dalıdır. Ortodonti yalnızca maloklüzyon (kapanış bozukluğu) ve diş hizalanmasındaki estetik iyileşmeyi sağlamakla kalmaz, ağız sağlığınızı da önemli ölçüde dönüştürebilir. Çiğneme ve ısırma gibi diş fonksiyonlarını geliştirmekten konuşma ve ağız hijyenine kadar birçok fayda sunar.
Ortodonti alanında uzmanlaşmak isteyen diş hekimlerinin bu alanda kapsamlı bir eğitim alması gerekir. Ortodonti alanı oldukça çeşitlidir ve diş ile çenelerin konumunu düzeltmek için cerrahi veya tel tedavisi gibi cerrahi olmayan çözümler uygulanabilir.
Ortodontinin Amacı
Estetik bir gülüş, ortodontinin sağladığı diğer sağlık yararlarının yanında sadece bir artıdır. Çene ve dişlerin doğru hizalanması sindirim için çok önemlidir. Dişlerin en temel görevlerinden biri, midenin sindirim sürecini kolaylaştırmak için yiyecekleri parçalamaktır.
Çenelerin hizalanmadığı, örneğin overbite (üst çene önde kapanış) veya underbite (alt çene önde kapanış) gibi durumlarda bu süreç aksar. Çünkü dişler, yiyecekleri ezmek için birbirinin üzerine düzgün şekilde kapanmaz. Benzer şekilde, konuşmada da dişlerin doğru hizalanması gerekir; böylece diliniz harflerin doğru seslerini çıkarabilir ve normal konuşma sağlanır.
Dişlerin doğru konumda olması, ağız hijyeni açısından da kritiktir. Orta ve ileri seviyedeki çapraşıklık vakaları daha yüksek çürük riski taşır. Çünkü yiyecek artıkları, dar alanlarda kolayca birikir ve temizlenmesi zor olduğundan bakteriler için ideal bir ortam oluşur.
Ayrıca, şiddetli maloklüzyon vakalarında çene ağrısı, yüz simetrisi ve yüz yapısında bozulmalar da görülebilir. Ortodonti, bu sorunları düzeltebilir.
Ortodontinin Tedavi Ettiği Diş Problemleri
Ortodonti, dişleri, çeneyi veya her ikisini etkileyen pek çok durumu tedavi edebilir. Bunlar arasında:
- Çapraşıklık: Çenede tüm dişlerin sığması için yeterli alan olmadığında dişlerin üst üste gelmesi.
- Aralıklar (Diastema): Dişler arasındaki boşluklar.
- Derin kapanış (Deep bite): Ağız kapalıyken üst dişlerin alt dişlerin çok üzerine geçmesi.
- Alt çene önde kapanış (Underbite): Alt çenenin üst çenenin önüne geçmesi.
- Üst çene önde kapanış (Overbite): Üst ön dişlerin alt ön dişlerin arkasında konumlanması.
- Açık kapanış (Open bite): Ağız kapalıyken üst ve alt dişler arasında boşluk kalması.
Çeneler düzgün kapanmadığında çiğneme, konuşma, yüz yapısı ve simetri olumsuz etkilenebilir; ayrıca çene bölgesinde ağrı oluşabilir.
Ortodonti Nasıl Çalışır?
Diş teli, şeffaf plak (aligner) ve diğer apareyler, dişlere belirli bir basınç uygulayarak çalışır. Bu basınç, periodontal ligament adı verilen bağ dokusunu uyarır ve çene kemiğinde bazı bölgelerde kemik dokusunun yıkılıp başka bölgelerde yeniden yapılmasına yol açar. Böylece dişler yeni konumlarına kayar.
Tedavi sürecinde düzenli kontrol, ayarlamaların yapılması ve ilerlemenin takip edilmesi önemlidir.
Ortodonti genellikle cerrahi olmayan bir tedavidir. Ortognatik cerrahi yalnızca karmaşık ve ileri düzey vakalarda, tek başına ortodontik tedavinin yeterli olmadığı durumlarda uygulanır.
Ortodontik Tedavi Türleri
1. Diş Teli (Braket)
Diş telleri, karmaşık vakaları bile etkili şekilde tedavi edebilen yaygın bir seçenektir. Metal veya seramik braketlerden oluşabilir. Braketler diş yüzeyine yapıştırılır ve tellerle birbirine bağlanır. Teller, dişlerin hareketini sağlayacak basıncı uygular. Seramik braketler daha az fark edilir. Estetik kaygı duyanlar için lingual (içten takılan) diş teli de bir seçenektir. Kontroller genellikle 4–6 haftada bir yapılır.
2. Şeffaf Plak (Aligner)
Aligner’lar, retainer’lara benzeyen ancak diş hareketi sağlayan şeffaf plaklardır. Invisalign en bilinen örneklerindendir. Çıkarılabilir olmaları, yemek yerken ve diş temizliği sırasında rahatlık sağlar. Ancak günde 20–22 saat takılmaları gerekir. Her 2 haftada bir yeni plak kullanılır. Kontroller 4–6 haftada bir yapılır.
3. Pekiştirme Apareyleri (Retainer)
Ortodontik tedavi bittikten sonra dişlerin yeni konumunu korumak için kullanılır. Başlangıçta uzun süre takılır, zamanla sadece gece takmaya geçilir. Amaç, dişlerin eski yerine dönmesini önlemektir.
Ortodonti Randevusunda Neler Olur?
Ortodontist, ağız içi muayene yaparak iltihap, çürük veya başka hastalık belirtilerini kontrol eder. Ardından çene yapısını ve dişlerin konumunu görmek için röntgen isteyebilir.
Tedavi Ne Kadar Sürer?
Ortodonti, kademeli ilerleyen bir tedavidir. Çok basit vakalarda minimum süre 6 ay olabilir, daha karmaşık vakalarda 6–18 ay sürebilir.
Yaş Önemli mi?
Yaş fark etmeksizin çocuklar, gençler ve yetişkinler ortodontiden faydalanabilir. Ancak çocuklarda çene gelişimi devam ettiği için tedaviye yanıt daha hızlıdır. Sonuçların korunması için pekiştirme apareyinin (retainer) düzenli kullanılması şarttır. Çocuklarda 7 yaş civarında başlanan erken ortodontik müdahaleler, ileride ortaya çıkabilecek gelişimsel sorunları önleyebilir.
Ortodontinin Faydaları
- Çene ve diş hizalanma sorunlarını cerrahi olmadan düzeltir.
- Isırma, çiğneme, sindirim ve konuşma fonksiyonlarını iyileştirir.
- Çene kemiği üzerindeki eşit olmayan baskıyı ortadan kaldırarak ağrıyı azaltır.
- Ağız hijyenini kolaylaştırır, diş fırçalama ve diş ipi kullanımını etkinleştirir.
İyi Bir Ortodontist Nasıl Seçilir?
Kliniklerin yetkinlik belgelerine sahip olmasına dikkat edin (örneğin, Dentakay Slow Dentistry Association tarafından akredite edilmiştir). Ayrıca doktorun deneyimini sorgulayın, önceki hasta fotoğraflarını veya hasta yorumlarını inceleyin.
Özet
Ortodonti, tel veya şeffaf plak gibi cerrahi olmayan yöntemlerle diş ve çene hizalanmasını düzeltir. Süreç yavaş ve kademelidir, ancak tedavi tamamlandığında estetik ve sağlıklı bir gülüş kazandırır. Tedavi sonrası sonuçları korumak için retainer’ların düzenli olarak kullanılması gerekir.
